یکی از کاربردیترین انوع شمش در سرتاسر دنیا، شمش فولادی است. ساخت این شمش نخستین بار در زمان هخامنشیان صورت گرفت اما تاریخ باستانی جهان نشان از رواج شمش طلا و نقره به عنوان پول در جهان را دارد.
یکی از درستترین تعریفها درخصوص شمش عبارت است از: حجمی از فلز که با انجام عملیات ریختهگری به شکل یک قالب مشخص درمیآید تا حملونقل، ذخیرهسازی و استفاده از آن آسانتر باشد.
زنجیره صنعت فولاد به صورت مستقیم به شمش فولادی وابسته است. از این محصول برای تولید میلگرد، تیرآهن، ورق فلزی و محصولاتی از این قبیل استفاده میشود. نکته مهم در این است که شمش مستقیما به این محصولات تبدیل نمیشود و عملیاتی نیاز است تا میلگرد، تیرآهن و... از فرآوردههای میانی تولید فولاد ساخته شوند.
فرآوردههای میانی تولید فولاد که از شمش فولاد گرفته میشود شامل بیلت یا شیشه، بلوم یا شمشال و اسلب یا تختال میباشد. در این مقاله سعی بر توضیح انواع شمش فولادی شده است و تفاوت آن با سه فرآورده نام برده را بررسی خواهیم کرد. علاوه بر آن کاربرد انواع شمش و فراوردههای آن را از نظر میگذرانیم.
همانطور که میدانید سرمنشأ زنجیره صنایع فولادی از سنگآهن است و اغلب آلیاژها در بازار فلزات به این ماده معدنی بستگی دارد. از این رو سختی و قیکت فولاد مستقیما به سنگ آهن وابسته است. به عبارتی همه محصولات شمش، بیلت، بلوم و تختال وابستگی مستقیمی به سنگآهن دارد.
اولین محصول تولید شده از سنگآهن را شمش مینامند. این محصول به شکل آجری مانند ساخته میشود و تولید ان به طول ۲ متر و به صورت فلز خالص است.
درخصوص انواع شمش فولادی، به سراغ تعریف بیلت میرویم. این محصول از پرطرفدارترین تولیدات فرآورده نورد میانی فولاد است که دارای سطح مقطع دایره و مربع میباشد. از آنجا که بیلت نسبت به شمش طول بلندتری دارد بیشتر در تولید میلگرد و مفتول و محصولاتی که نیاز به طول بیشتری دارد، استفاده میشود. عرض سطح بیلت کمتر از ۱۵ سانتیمتر است و در دو گروه ۳sp و ۵sp تولید میشود که تفاوتهایی با هم دارند.
بیلت ۳sp نسبت به گروه دیگر دارای انعطافپذیری کششی و خمشی بالاتری است و بیلت ۵sp استحکام بیشتری دارد.
از انواع شمش فولادی میتوان به بلوم اشاره کرد که به نوعی بیلت بلندتر است و سطح مقطع بزرگتری دارد. از این فرآورده برای ساخت تیرآهن استفاده میشود. گاهی برای ساخت بلوم، برش کناره اسلب به کار میرود.
اسلب از دیگر محصولات فولادی است که از شمش ساخته شده است. این فرآورده دارای سطح مقطع مستطیلی و طول ۴ تا ۱۲ متر است و برای ساخت ورقهای فولادی از اسلب استفاده میشود.
در خصوص کاربردهای انواع شمش فولادی باید گفت که شمشها بسته به نوع آن دارای کاربردهای متفاوت و گستردهای هستند و محصولات فولادی و اکثر آلیاژها از آن به وجود میآیند.
با وجود رکود اقتصاد در سرتاسر دنیا اما بررسیها نشان از رشد درخواست جهانی برای فرآوردههای میانی تولید فولاد دارد. گزارشگران اقتصادی بر این باورند که نرخ درخواست اسلب در جهان در حال افزایش است و درخواست بیلت نیز مانند اسلب با رشد همراه بوده است.
باتوجه به اینکه این محصولات نقش اساسی در تولید میلگرد ، تیرآهن و ورقهای فلزی دارند و از طرفی پس از موج کرونا تولید در بخش ساختمان و صنایع اتومبیلسازی افزایش خواهد داشت، بنابراین نیاز جهان به فلزات ذکرشده بیشتر خواهد شد.
در ایران نیز تولید بیلت و بلوم با رشد مواجه بوده است. به نحوی که نرخ رشد بیلت در اکثر کارخانهجات تولیدی بیشتر از سالهای گذشته بوده و در ایران تولید اسلب بالغ بر ۷ میلیون تن بوده است.